Prehistoria oczami Zdeňka Buriana

Prehistoria oczami Zdeňka Buriana

Ilustracje przedstawiające prehistoryczne, dawno wymarłe bestie, w dzieciństwie fascynowały chyba każdego z nas. I całkiem możliwe, że budziły również nasz lęk. Teraz masz okazję przypomnieć sobie te chwile oraz wytłumaczyć swoim potomnym, że urocze zwierzątka biegały po naszej planecie już przed dziesiątkami milionów lat.

Co prawda dziś wiemy na przykład, że dinozaury nie były ociężałymi i niezdarnymi olbrzymami, pokornie czekającymi aż na ich głowy spadnie meteoryt. Świadomość ta nie ujmuje jednak obrazom malarza Zdeňka Buriana zdolności do wywoływania fascynacji oraz wierności odtworzenia scen z czasów, kiedy człowiek, czy też właściwie jego dawni przodkowie, siedział skurczony w cieniu gigantycznych jaszczurek, tygrysów szablozębnych i olbrzymich mamutów. 

Zdeňek Burian w zoo

Historia obrazów Buriana w ZOO Dvůr Králové sięga lat 70. XX stulecia, kiedy to ówczesny dyrektor Josef Vágner podjął decyzję, że powierzchnię zrekonstruowanej willi Neumanma, dotąd służącej jako muzeum etnograficzne i tekstylne, przeznaczy na galerię obrazów ukazujących ewolucję życia na Ziemi. W tym celu zatrudnił malarza Zdeňka Buriana. Ten był niezwykle podekscytowany myślą, że jego dzieła zostaną umieszczone w zoo i że dzięki nim zwiedzający będą mogli porównywać stworzenia dawno wymarłe z obecnie zamieszkującymi naszą planetę. Zadaniem Zdeňka Buriana było namalowanie, na podstawie wcześniej zatwierdzonych projektów, 34 wielkich płóten przedstawiających zwierzęta, które wyginęły przed wieloma wiekami. Pierwotny zamiar wykonania serii obrazów prezentujących zwięzły przekrój przez poszczególne prehistoryczne epoki niestety nie został zrealizowany. Mistrz Burian zmarł bowiem 1 lipca 1981 roku w Pradze, nie zdążywszy dokończyć swojej misji. Ostatnim, dwudziestym drugim z kolei, dziełem artysty, był obraz olejny „Życie w głębinach ordowickiego morza”, namalowany na początku czerwca 1981 r.

Po śmierci malarza udało się dokonać zakupu jego starszych prac, w związku z czym w skład wystawy uroczyście otwartej 17 czerwca 1983 roku, weszło łącznie 59 obrazów olejnych jego autorstwa. Dziś ZOO Dvůr Králové posiada kolekcję liczącą 147 dzieł Buriana. Kolekcja ta w roku 1998 stała się oficjalnie częścią dziedzictwa kulturowego.

O Zdeňku Burianie

Zdeňek Burian urodził się 11 lutego 1905 roku w czeskim mieście Kopřivnice. Już w czasach dzieciństwa pasjonował się malarstwem i folklorem. Był posiadaczem tak wielkiego talentu, że w 1919 r., w wieku zaledwie 14 lat, został przyjęty na drugi rok Akademii Sztuk Pięknych w Pradze. Jego nauczycielami byli wyśmienici artyści, między innymi Jakub Obrovský, Max Švabinský, Vlaho Bukovac i Vojtěch Hynais. Z uwagi na problemy finansowe Burian studiów nigdy nie ukończył. Swoje talenty - rysowniczy i malarski, rozwijał w zasadzie we własnym zakresie i z biegiem czasu, dzięki swojemu artystycznemu geniuszowi, doszedł do typowej dla siebie perfekcji praktycznie we wszystkich istniejących technikach rysunkowych i malarskich.

W roku 1932 zlecono Zdeňkowi Burianowi wykonanie ilustracji do książki Eduarda Štorcha, „Łowcy mamutów”. Jej recenzentem był wówczas Josef Augusta, profesor paleontologii Uniwersytetu Karola w Pradze, który od razu dostrzegł potencjalne możliwości Buriana i był przekonany, że jego talent oraz wyjątkowe podejście do tematyki prehistorycznej, pewnego dnia uczynią z niego artystę, o jakim Augusta marzył – zdolnego do kreowania, pod kierownictwem ekspertów, rekonstrukcji odpowiadających ścisłym kryteriom naukowym. Augusta z Burianem stworzyli absolutnie idealny duet. Ten pierwszy był namiętnym badaczem, analizującym położenie kości względem siebie i umiejącym wyobrazić sobie brakujące elementy „układanki”, drugi zaś potrafił w martwe szkielety tchnąć życie. Motyw prehistorycznej przyrody przeważał w twórczości Buriana do końca jego egzystencji.

Twórczość Buriana fascynuje chociażby ze względu na swoje rozmiary. W trakcie trwającej sześćdziesiąt lat działalności artystycznej Burian stworzył ponad 14 tysięcy prac, z czego około 10 tysięcy stanowiły ilustracje. Mistrzem był szczególnie w dziedzinie literatury przygodowej. Oprócz okładek i ilustracji do książek, zrealizował również oprawę graficzną wielu artykułów w różnorakich czasopismach. Fenomenalna zdolność Buriana do przywoływania prehistorycznego świata wyraziła się w około 900 oryginałach, równocześnie tworząc przestrzeń dla niezliczonej ilości pytań i polemicznych rozważań.